Verdiepend begrip van teksten vraagt om veel en actief lezen. Om dit in het onderwijs te bewerkstelligen is effectief leesonderwijs nodig. Stichting Lezen is gestart met een pilot waarin implementatie van effectief leesonderwijs hand in hand gaat met onderzoek naar de wijze waarop de Bibliotheek op school hierbij kan ondersteunen.
Verbeteren van leesbegrip
De aanleiding voor dit project was de vraag van Sjoerd Bonnema van scholenkoepel Comprix aan Roelov Kuipers van Bibliotheek Zuidoost Fryslân (BZOF): ‘Begrijpend lezen is en blijft voor veel scholen een uitdaging. Zouden we samen kunnen onderzoeken of een ‘de Bibliotheek op school plus’ mogelijk is, waarin specifiek aandacht is voor het verbeteren van leesbegrip?’
Deze vraag kwam vervolgens bij Stichting Lezen terecht, die het antwoord zocht in ‘effectief onderwijs in begrijpend lezen’. Dit concept stoelt op bijvoorbeeld het advies van de Taalraad Begrijpend Lezen, en de literatuurstudie De vele kanten van leesbegrip (2019) van De la Rie, Houtveen en Van Steensel. Hiervoor is onder anderen een goede collectie met rijke teksten nodig en specifieke expertise van de leerkracht op het gebied van leesmotivatie, jeugdliteratuur en praten over boeken. Daar zou BZOF met de Bibliotheek op school vast een bijdrage aan kunnen leveren.
Pilot effectief leesonderwijs
Met de pilot willen de betrokken schoolbesturen (Comprix en VCSO), BZOF en Stichting Lezen bereiken dat leerlingen hun leesvaardigheid en leesbegrip verder ontwikkelen, aangejaagd door een hogere leesmotivatie. Ze onderzoeken in de pilot op welke manier de bouwstenen van de Bibliotheek op school ondersteunend kunnen zijn aan effectief onderwijs in begrijpend lezen.
Twee scholen van Comprix en één school van VCSO nemen deel aan de pilot, die inmiddels goed op gang is. Leerkrachten van de groepen 6, leescoördinatoren, ib’ers en natuurlijk de leesconsulenten nemen dit schooljaar deel aan vier bijeenkomsten rond implementatie van de methodiek voor effectief leesonderwijs Focus op begrip, geleid door adviseurs van de IJsselgroep. Deze methodiek gaat uit van het werken met betekenisvolle thema’s binnen wereldoriëntatie, met behulp van rijke teksten en structurele leesactiviteiten. Met behulp van opdrachten en klassenbezoeken krijgen de leerkrachten de methodiek stap voor stap in de vingers. Tegelijkertijd wordt afgestemd hoe de leesconsulent de leerkracht kan helpen met collectie en expertise.
Samenhang tussen leergebieden
Door de pilot worden verschillende verbanden gelegd, zoals tussen begrijpend lezen en leesbevordering. En tussen wereldoriëntatie en leesonderwijs. Hiermee wordt de samenhang versterkt tussen verschillende leergebieden. Zo zegt een leerkracht: ‘Het viel me op dat leerlingen veel informatie uit de lessen wereldoriëntatie teruggaven in het gesprek dat we voerden naar aanleiding van het voorleesboek over dit thema.’
Verder bevordert het werken met boeken met rijke taal de woordenschat van de leerlingen. En er is nog een ander verband dat versterkt wordt door de pilot: tussen het werk van de leerkracht en dat van de leesconsulent. Samen verkennen ze hoe de expertise van de leesconsulent werkelijk aanvullend kan zijn voor het leesonderwijs dat de leerkracht geeft. ‘Ik ben me meer bewust van boeken met rijke taal,’ zegt een leesconsulent. ‘En ik heb de leerkracht twee stapels boeken gegeven: één met boeken met rijke taal, en de andere met informatieve boeken, die als naslagwerk gebruikt kunnen worden.’
Overdraagbaar model
In schooljaar 2021-2022 staan de groepen 6 centraal in de pilot, en in schooljaar 2022-2023 zal er meer aandacht zijn voor de bredere borging van Focus op begrip in de deelnemende scholen en in de Bibliotheek. In 2023 levert Stichting Lezen een overdraagbaar model op voor de samenwerking tussen school en Bibliotheek in het kader van effectief onderwijs in begrijpend lezen.
In Nederland groeit het inzicht dat de huidige vorm van onderwijs in begrijpend lezen onvoldoende resultaten oplevert, waarmee er steeds meer aandacht komt voor effectiever onderwijs in begrijpend lezen. Voorbeelden zijn de oprichting van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs door het NRO en de rapportage over effectief leesonderwijs aan de vaste Tweede Kamercommissie voor OCW.
Lees meer over effectief onderwijs in begrijpend lezen:
– Methodiek Focus op begrip via blog Geletterdheid en schoolsucces
– Advies Taalraad Begrijpend Lezen
– Literatuurstudie De vele kanten van leesbegrip
– Visiestuk Kennistafel Effectief Leesonderwijs
– Rapport Sturing op begrip: Effectief Leesonderwijs in Nederland
Stichting Lezen biedt met de Bibliotheek op school een structurele aanpak voor leesbevordering. Het programma stimuleert de positieve leesspiraal: voorlezen, beter lezen, doorlezen, blijven lezen. De Bibliotheek op school is ontwikkeld door Stichting Lezen, in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek. Het programma wordt onder de noemer Kunst van Lezen gefinancierd door het ministerie van OCW.