Hoe vroeger ouders en verzorgers worden aangezet tot voorlezen, hoe beter dat is voor de taalontwikkeling van hun kind. Jeugdartsen en -verpleegkundigen geven aan positief te zijn over het effect dat informatie over leesbevordering heeft op ouders bij consultatiebureaus. Na deze voorlichting zijn ouders zich meer bewust van het belang van talige interactie met hun kind. Dit blijkt uit de evaluatie van Lezen op Recept, een aanpak voor het consultatiebureau waarbij ook de BoekStartcoach een rol heeft.
Onderwijsadviesbureau Sardes heeft met Lezen op Recept een vertaling gemaakt van het Amerikaanse Reach out en Read, een programma dat al decennia als effectief uit de bus komt. Lezen op Recept draait om voorleesvoorlichting voor gezinnen met kinderen van 0-4 jaar op het consultatiebureau, en is gericht op het stimuleren van de taalontwikkeling door ouders aan te moedigen tot voorlezen.
Het programma draait om:
- het mondeling informeren van ouders over de impact van voorlezen;
- ouders middels voorbeeldgedrag (‘modeling’) instrueren;
- een taalrijke omgeving helpen creëren;
- het meegeven van een boekje om voor te lezen.
Pilot in Bergen op Zoom
Jeugdartsen en -verpleegkundigen zijn enthousiast over de pilot van Lezen op Recept. De gemeente Bergen op Zoom financierde deze pilot als onderdeel van de doorlopende leesbevorderingslijn van het Onderwijskansenbeleid. Dit past bij de regierol die de gemeente heeft voor het project Gemeentelijk Gezinsaanpak Geletterdheid. De pilot is in 2022 gestart op een consultatiebureau van Thuiszorg West-Brabant en bereikte de ouders van bijna 500 kinderen. In opdracht van Stichting Lezen is het programma geëvalueerd; de positieve evaluatie is op basis van de eerste 18 maanden van de pilot.
Jeugdarts en arts Maatschappij en Gezondheid Bao Chau Andriese was de drijvende kracht achter de pilot en stimuleerde team Bergen op Zoom om mee te doen. ‘We zien dat in Bergen op Zoom veel kinderen een VVE-indicatie krijgen en dat het percentage laaggeletterden hoger is dan het landelijk gemiddelde. We moeten ouders eerder en beter ondersteunen en voorlichten over een taalrijke thuisomgeving,’ zegt Chau Andriese.
Lezen op Recept en BoekStart
De aanpak van Lezen op Recept werd binnen de pilot gecombineerd met die van BoekStart, het leesbevorderingsprogramma van Stichting Lezen. De Bibliotheek richtte op het consultatiebureau de leesomgeving in en bood scholing aan het JGZ-team. De BoekStartcoach van de Bibliotheek nam plaats in de wachtruimte en sprak met ouders voor of na dat zij contact met de jeugdarts of -verpleegkundige hadden gehad.
Positieve resultaten
Evaluatie van de pilot stemt positief. Zo reageerden veruit de meeste geïnterviewde ouders goed op de voorleesadviezen van jeugdartsen en -verpleegkundigen. Ze gaven aan de voorlichting nuttig te vinden. Ook kon worden vastgesteld dat ouders vaker de stap zetten naar de Bibliotheek. Velen van hen wisten niet dat voorlezen vanaf de babyleeftijd mogelijk is. De evaluatie keek enerzijds naar de uitvoering van het programma op het consultatiebureau, en anderzijds naar de eerste effecten op de taalontwikkeling van het kind en effecten op het gedrag van ouders.
Effecten op de taalontwikkeling van kinderen zijn (nog) niet gevonden. Deze zullen waarschijnlijk wel worden gevonden wanneer de kinderen langer gemonitord worden. Dit bleek ook uit Amerikaans effectonderzoek van Reach out and Read.
Ten slotte maakt de pilot voor de JGZ-professionals ook inzichtelijk welke behoeften ouders hebben en welke drempels zij ervaren op het gebied van de taalontwikkeling van hun kind. Met die inzichten kunnen de jeugdartsen en -verpleegkundigen weer vervolgstappen zetten.
Overdrachtsmodel
Stichting Lezen is optimistisch over Lezen op Recept als uitbreiding op het programma van BoekStart. De resultaten van het leesbevorderingsprogramma sluiten aan bij de aanbevelingen van het onderzoek naar BoekStart. In dat onderzoeksrapport, Vroeg begonnen, veel gewonnen (2022), wordt gepleit voor nauwere samenwerking met de JGZ. De resultaten van Lezen op Recept bevestigen dat er inderdaad winst te behalen is wanneer leesvoorlichting een deel wordt van het gesprek over de gezondheid van het kind.
Stichting Lezen heeft Sardes gevraagd om, als aanvulling op de evaluatie, een overdrachtsmodel te maken van de werkwijze op het consultatiebureau. Dit overdrachtsmodel is vanaf eind september gratis in te zien voor gemeenten, JGZ- organisaties en bibliotheken.
Stichting Lezen wil de komende periode kijken op welke manier Lezen op Recept als onderdeel van het BoekStart-programma mee kan in de stimuleringsregelingen.
Verder lezen over Boekstart en Lezen op Recept
Lees het evaluatierapport Preventie laaggeletterdheid door Lezen op Recept (2024) via boekstartpro.nl.
Lezen op Recept is een initatief van Stichting Lezen, uitgevoerd door onderwijsadviesbureau Sardes en kwam deels voort uit het onderzoeksrapport Vroeg begonnen, veel gewonnen (2022).
Lees verder over het leesbevorderingsprogramma Boekstart en de BoekStartcoach van de Bibliotheek of lees meer informatie over de de doorlopende leesbevorderingslijn van het Onderwijskansenbeleid en het project Gemeentelijk Gezinsaanpak Geletterdheid.