Bijna een op de drie leerlingen in het Nederlandse basisonderwijs heeft een meertalige achtergrond. Toch wordt het onderwijs vaak vanuit eentalig perspectief benaderd. Onderwijs dat uitsluitend gericht is op één taal mist aansluiting op de talenrijkdom binnen de klas. Het kan een belemmering vormen voor het welbevinden van meertalige leerlingen en voor hun schoolprestaties. Bovendien laat onderzoek zien dat meertalige onderwijsprogramma’s effectiever zijn dan eentalige programma’s. Dit geldt ook voor het leesonderwijs.
Nieuwe literatuurstudie
Er is veel bekend over meertaligheid en de waarde van het erkennen en inzetten van thuistalen in het onderwijs. Dit was echter nog niet eerder in samenhang beschreven met de beschikbare kennis over effectief leesonderwijs en leesmotivatie. Het onderzoek Meertalige leerlingen ondersteunen in het leesonderwijs door Eveline Wouters, Marian van Popta, Suzanne Dekker en Jantien Smit van het Lectoraat Meertaligheid en Onderwijs (Hogeschool Utrecht) brengt daar verandering in.
Aan de hand van een literatuurstudie beschrijven de auteurs aspecten die speciale aandacht verdienen in het leesonderwijs aan meertalige leerlingen. Het rapport gaat in op het gebruik van voorkennis als basis voor lezen met begrip, het belang van praten en schrijven, de ondersteuning van meertalige leerlingen tijdens het lezen en manieren waarop de leesontwikkeling gevolgd en getoetst kan worden. In een pedagogisch-didactisch kader maken de auteurs vervolgens zichtbaar hoe het leren lezen met begrip er voor meertalige leerlingen uit kan zien in de praktijk. Het onderzoek biedt daarmee theoretische kennis en praktische handvatten voor professionals bij het (lees)onderwijs vanuit een meertalige benadering.
Meertalige geletterdheid
Leren lezen vindt plaats in wisselwerking met de sociale en culturele context en begint daarom met het activeren van alle voorkennis; ook de achtergrondkennis die bij meertalige leerlingen in andere talen is opgeslagen en waar zij nog Nederlandstalige kennis over moeten opdoen. De verschillende talen die een meertalige leerling kent zijn in het brein namelijk niet van elkaar gescheiden, maar juist met elkaar verbonden. Een rijke taalbasis en een sterke algemene ontwikkeling in de thuistaal vormen hiermee het fundament waar de nieuw te leren taal een beroep op doet.
Taalrijke, betekenisvolle leeromgeving
Hoe meer leerlingen weten over het onderwerp van een te lezen tekst, hoe waarschijnlijker het is dat ze de tekst begrijpen en er iets van leren, mits de volledige achtergrondkennis beschikbaar is om te benutten. Daarom is het voor meertalige leerlingen van groot belang om ook teksten te lezen over onderwerpen die aansluiten bij wat ze al weten en interessant vinden vanuit hun multiculturele en meertalige identiteiten. Ook voor het stimuleren van de leesmotivatie is het belangrijk dat leerlingen de mogelijkheid krijgen om in talen te lezen die ze beheersen. De auteurs van het rapport pleiten daarom voor een taalrijke leeromgeving die leesbevorderend werkt voor alle leerlingen en recht doet aan de talige en culturele diversiteit in een school. Een belangrijk onderdeel hiervan is een schoolbibliotheek met een passende, meertalige collectie.
Aanbevelingen
Om meertalige leerlingen optimale kansen te geven, is het aan te bevelen om te kiezen voor een cultureel-responsieve, betekenisvolle aanpak en gebruik te maken van alle talen in de klas. Essentieel is dat deze activiteiten deel uitmaken van een talenbeleid dat gericht is op het structureel omarmen van de thuistalen in de school. Dit zijn belangrijke stappen richting inclusief onderwijs.
Webinar
In de tweede helft van september organiseert Stichting Lezen samen met LOWAN en het lectoraat Meertaligheid en Onderwijs van de Hogeschool Utrecht een webinar naar aanleiding van bovenstaand onderzoek. Houd de website lezen.nl in de gaten voor meer informatie.