Vrij lezen is een van de vaakst voorkomende leesactiviteiten in het basisonderwijs. Toch is deze activiteit niet altijd effectief. Een professionele leergemeenschap van onderzoekers en onderwijsprofessionals ontwikkelde daarom enkele activiteiten om de betrokkenheid bij het vrij lezen te vergroten, met name onder ongemotiveerde lezers. Hun bevindingen zijn opgetekend in de nieuwe Stichting Lezen-publicatie Weerzin tegen lezen of weer zin in lezen?
Waar gemotiveerde lezers baat hebben bij vrij lezen, werkt deze activiteit voor ongemotiveerde lezers soms averechts. Deze leerlingen gaan onder invloed van vrij lezen juist minder lezen. Vermoedelijk besteden zij de tijd die gereserveerd wordt voor vrij lezen in de klas niet efficiënt. Ze raken bijvoorbeeld snel afgeleid of doen alsof ze lezen. Leerlingen die moeite hebben met lezen, hebben wat meer begeleiding nodig. Vrij lezen is voor hen het meest effectief wanneer dit wordt ‘verrijkt’ met goede ondersteuning en aanvullende activiteiten.
In de publicatie Weerzin tegen lezen of weer zin in lezen? wordt uit de doeken gedaan hoe je het vrij lezen (of ‘stillezen’) kunt verrijken. Daarbij lieten de auteurs zich zowel inspireren door wetenschappelijke inzichten als door de persoonlijke ervaringen van leerlingen. Stilte en rust, kunnen opgaan in een boek, concentratie, zelfstandig (ononderbroken) lezen en een passend aanbod bleken voor leerlingen sleutelwoorden bij vrij lezen.
In totaal zijn er vijf activiteiten ontwikkeld om het vrij lezen te verrijken. Deze activiteiten vonden zowel plaats voorafgaand aan het lezen (een boekenkring), tijdens het lezen (achtergrondmuziek of audio-ondersteuning), als na het lezen (‘vraag maar’ en ‘lees en deel’). De activiteiten hadden als doel om ervoor te zorgen dat leerlingen:
- zich in een rustige omgeving, zonder afleiding, zouden kunnen focussen op hun eigen boek;
- de gelegenheid kregen om tot een passende boekenkeuze te komen;
- leeservaringen konden delen zonder dat het leesproces erdoor werd verstoord.
Leerlingen waren overwegend positief over de vijf ontwikkelde activiteiten. Vervolgonderzoek is nodig om vast te stellen in welke mate de verschillende activiteiten bijdragen aan de leesmotivatie, het leesgedrag en de leesvaardigheid van leerlingen.
Meer informatie over de vijf vrij lezen-activiteiten en hoe leraren en leerlingen deze hebben ervaren, lees je in de publicatie. Tijdens het webinar (Weer) zin in lezen zijn de eerste bevindingen uit het onderzoek gepresenteerd.