De vaardigheid in begrijpend lezen bij leerlingen in het basisonderwijs (bo) en speciaal basisonderwijs (sbo) is deels nog onder niveau. Dat blijkt uit de eerste resultaten van een peiling naar leesvaardigheid onder leerlingen van groep 8. Deze peiling is in het voorjaar van 2021 onder regie van de Inspectie van het Onderwijs uitgevoerd. De peiling laat ook zien dat leesplezier en leeszelfvertrouwen kunnen bijdragen aan een grotere leesvaardigheid. Volgens De Leescoalitie bevestigen de resultaten de noodzaak van leesbevordering.
Samenhang tussen leesvaardigheid en
leerlingkenmerken in bo en sbo
Leesvaardigheid onder druk
In 2021 is de leesvaardigheid van leerlingen in het bo en sbo licht gedaald ten opzichte van 2011 en 2012, toen de leesvaardigheid van leerlingen voor het laatst werd gepeild. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat de peiling van 2020-2021 is afgenomen na een jaar waarin scholen te maken hadden met onlinelessen en sluiting in verband met de corona-maatregelen. Desalniettemin bevestigen de gegevens dat de leesvaardigheid onder druk is komen te staan.
Van alle bo-leerlingen beheerst 88% minstens het niveau 1F voor lezen, in het sbo geldt dit voor 39% van de leerlingen. Het aandeel leerlingen dat ook het streefniveau 2F beheerst, is 50% in het bo en 7% in het sbo. Daarmee wordt de ambitie van 65% leerlingen op niveau 2F aan het einde van het primair onderwijs niet behaald. De ambitie van 85% van de leerlingen die aan het einde van het primair onderwijs niveau 1F beheersen, wordt alleen in het bo gehaald.
De peiling Leesvaardigheid laat verder zien dat leerlingen die vaker voor hun plezier lezen en meer vertrouwen hebben in hun eigen leesvaardigheid vaardiger zijn in begrijpend lezen dan leerlingen die minder vaak buiten school lezen en minder leeszelfvertrouwen hebben. Ook meisjes, leerlingen die thuis voornamelijk Nederlands spreken en leerlingen die thuis meer dan 25 boeken bezitten, halen gemiddeld hogere leesscores.
Effectief leesonderwijs nodig
De Leescoalitie pleit voor effectief en dus motiverend leesonderwijs, vanuit een school-breed gedragen taal/leesbeleid, waarbij de verschillende vaardigheden in samenhang worden aangeboden in een betekenisvolle context. Daarbij krijgen rijke teksten, kennis van de wereld, formatief evalueren, woordenschat en leesstrategieën (als middel) volop de aandacht. Zo biedt de site lezeninhetpo.nl leraren in het basisonderwijs alle informatie die ze nodig hebben om goed leesonderwijs te geven; de site belicht zowel onderzoek, beleid als praktijk. De site is ontwikkeld door Stichting Lezen en SLO, met steun van de Taalunie, in opdracht van het ministerie van OCW.
Het is ook van belang dat er gewerkt wordt aan de taalontwikkeling van jonge kinderen, zodat zij met voldoende taalvaardigheid aan de basisschool beginnen. Daarvoor is een goede samenwerking op lokaal niveau nodig, bijvoorbeeld tussen de gemeente, de school en Bibliotheek, zoals bij de Gemeentelijke Gezinsaanpak Geletterdheid en het programma de Bibliotheek op school. Met de expertise en de collectie van de Bibliotheek op school bieden we scholen de juiste ondersteuning aan bij effectief leesonderwijs.
De Leescoalitie is graag bereid haar ervaring en expertise in te zetten bij de verdere plannen om de lees- en taalontwikkeling van jonge kinderen en jongeren structureel te verbeteren.
Leesbevordering hoog op agenda bij OCW
Het ministerie van OCW onderkent ook de noodzaak van goed leesonderwijs, leesbevordering en de Bibliotheek op school. In mei publiceerde minister Wiersma in een Kamerbrief zijn opzet voor het Masterplan Basisvaardigheden voor het funderend onderwijs en staatssecretaris Uslu bracht recent een Hoofdlijnenbrief cultuur 2022 uit waarin het belang van leesbevordering en van een bibliotheekvoorziening in elke gemeente benadrukt werden. Ook gaf zij aan dat leesbevordering de portefeuilles van alle OCW-bewindslieden raakt en dat zij zich gezamenlijk zullen inzetten om de samenwerking tussen scholen, bibliotheken en de omgeving te versterken, zowel in Nederland als in het Caribisch gebied.
De Leescoalitie is blij dat leesbevordering de aandacht heeft van de bewindslieden van zowel Onderwijs als Cultuur. Om een sterke infrastructuur voor leesbevordering tot stand te brengen en de leesmotivatie en leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen en leerlingen in Caribisch Nederland te vergroten is immers een breed gedragen, structureel en samenhangend lees- en taalbeleid noodzakelijk.
Eind dit jaar brengt de Onderwijsinspectie het uitgebreide eindrapport Peil.Leesvaardigheid uit.
Lees hier de factsheet Peil.Leesvaardigheid
Lees hier de reactie van Stichting Lezen op de Kamerbrief Masterplan basisvaardigheden
Lees hier de Hoofdlijnenbrief cultuur 2022
Lees hier het manifest Oproep tot een ambitieus Leesoffensief
De Leescoalitie is een samenwerkingsverband tussen Stichting Lezen (voorzitter), KB Nationale Bibliotheek, Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum, Nederlands Letterenfonds, Stichting CPNB, Stichting Lezen en Schrijven, Taalunie en Vereniging van Openbare Bibliotheken. De Leescoalitie wil dat zo veel mogelijk mensen lezer worden, zodat zij goed kunnen functioneren in onze geletterde samenleving.