Het internationale onderzoek PISA (Programme for International Student Assessment) dat op 3 december is verschenen laat voor Nederland stabiele resultaten zien. Sinds 2003, de eerste keer dat het onderzoek werd afgenomen, zijn de prestaties op leesvaardigheid van 15-jarigen op hetzelfde niveau. In de internationale ranglijst verliest Nederland desondanks terrein, omdat Aziatische landen en – binnen Europa – Polen, Zwitserland en Estland het steeds beter gaan doen.
Volgens Gerlien van Dalen, directeur van Stichting Lezen, onderstreept het onderzoek wel de blijvende noodzaak van leesbevordering. “Ons onderwijs slaagt erin een grote groep kinderen goed te leren lezen. Dat betekent niet dat er geen verbetering mogelijk is. Het leesonderwijs kan sterker inzetten op leesplezier. Dat is de sleutel tot een grotere leesvaardigheid en meer excellentie.”
Vrij lezen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt keer op keer dat lezen in de vrije tijd de belangrijkste voorspeller is van de leesvaardigheid. Stichting Lezen pleit dan ook voor vrij lezen-programma’s op middelbare scholen. Kinderen die dagelijks 15 minuten (stil) lezen, lezen een miljoen woorden per jaar en vergroten hun woordenschat. Als ze zelf hun boeken mogen kiezen, vergroot dat de kans dat ze positieve leeservaringen opdoen, en ook buiten school vaker gaan lezen. Dat geldt ook voor zwakke lezers, die blijkens PISA vooral in het praktijkonderwijs en op het vmbo zitten.
Mediatheek
Een stimulerende leesomgeving op school begint met een actuele, uitgebreide en gevarieerde boekencollectie, die aansluit bij de leefwereld en de interesses van jongeren. In het leesbevorderingsproject Bibliotheek op School-vo werken scholen samen met de openbare bibliotheek om een aantrekkelijke mediatheek te realiseren. Met name op veel vmbo-scholen ontbreekt zo’n faciliteit, terwijl mediatheken de leesvaardigheid een impuls geven.
Leesbevorderende docenten
Daarnaast zijn er docenten nodig die zelf graag lezen. Zij kunnen hun enthousiasme overbrengen op de leerlingen, en zijn tevens in staat om interessante leestips te geven. Op dit vlak is er nog een wereld te winnen: uit PISA blijkt dat veel Nederlandse scholen aangeven te kampen met een tekort aan bevoegde docenten. Ander onderzoek wijst uit dat met name een nieuwe generatie leerkrachten weinig tijd en aandacht besteedt aan leesbevordering. Stichting Lezen heeft voor pabo-opleidingen inmiddels een minor leesbevordering ontwikkeld, en zal ook voor eerstegraads en tweedegraads lerarenopleidingen initiatieven ontplooien.
Het gezin
Ouders hebben, óók in middelbare schoolleeftijd, een grote invloed op de ontwikkeling van het leesplezier en de leesvaardigheid van hun kinderen. Leesbevordering begint thuis. Uit PISA blijkt opnieuw dat jongens minder leesvaardig zijn dan meisjes. Een grotere rol van ouders, met name ook van vaders, in de leesopvoeding kan deze kloof helpen terugdringen. De Leescoalitie, waarin Stichting Lezen partner is, lanceert daarom volgend jaar een grootscheepse campagne om het mannelijk leesvoorbeeld te promoten.
Lees meer over het PISA-onderzoek en meer wetenschappelijk onderzoek naar lezen op de Leesmonitor.