De leesmotivatie van leerlingen groeit wanneer er in het primair en voortgezet onderwijs wordt gepraat over boeken en lezen. Dit blijkt uit een literatuurstudie van Lesya Ganushchak van de Erasmus Universiteit Rotterdam in opdracht van Stichting Lezen. Ook dragen dit soort gesprekken vaak positief bij aan het leesgedrag van leerlingen. De effecten op leesbegrip zijn gemengd.
In totaal bekeek Lesya Ganushchak voor haar onderzoek 62 studies. Al deze studies richtten zich op programma’s in het basis- of voortgezet onderwijs waarin tijdens schooltijd werd gepraat over lezen. De gesprekken waren wijdlopig van aard: het konden bijvoorbeeld gesprekken zijn over specifieke boeken, of gesprekken over lezen an sich. De gesprekken konden zowel plaatsvinden voor, tijdens als na het lezen, en met verschillende gesprekspartners.
In de studies keken onderzoekers naar de effecten van de programma’s op leesvaardigheid, leesgedrag en/of leesmotivatie. Zowel (quasi-)experimentele als kwalitatieve studies kwamen voor analyse in aanmerking.
Effecten van gesprekken over lezen op motivatie, gedrag en vaardigheid
Vrijwel alle studies in deze literatuurstudie (98%) laten een positieve invloed zien van gesprekken over boeken en lezen op de leesmotivatie van leerlingen. Ook op het gebied van leesgedrag laten de beschikbare studies vaak positieve effecten zien (in 80% van de gevallen), bijvoorbeeld op concentratie en betrokkenheid bij het lezen. Het effect van gesprekken op leesbegrip is wisselend. Sommige studies laten wel een positieve invloed zien (46%), met name bij zwakkere lezers. Andere studies vinden geen effect.
Succesfactoren voor gesprekken over lezen in de klas
Er is een aantal randvoorwaarden dat het voeren van gesprekken over lezen succesvol maakt. Zo komt het de gesprekken ten goede als deze geleid worden door de leerlingen zelf. Docenten blijven wel betrokken en ondersteunen waar nodig. Ook werken met vrije tekstkeuze en zorgen voor gestructureerde leesactiviteiten (bv leerlingen een boekreview laten schrijven) lijkt stimulerend te werken, evenals het zorgen voor een gedegen training en voorbereiding van zowel leraren als leerlingen voor aanvang van de gesprekken.