Wat wil de samenleving dat kinderen kennen en kunnen in bepaalde fases van hun schoolloopbaan? Dit is vastgelegd in de referentieniveaus taal en rekenen. Het gaat om basale kennis en vaardigheden, die nodig zijn om te kunnen functioneren in de maatschappij.
Lezen
Leerlingen worden aan het eind van groep 8 geacht ten minste niveau 1F te beheersen en idealiter niveau 2F. In 2023 behaalt 97,5% niveau 1F voor lezen; 74,3% zit op niveau 2F. De ambitie dat 85% van de leerlingen het fundamentele niveau 1F behaalt en 65% het streefniveau 2F wordt hiermee behaald (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
In het speciaal basisonderwijs beheerst in 2023 72,4% aan het eind van groep 8 niveau 1F en 20% niveau 2F. Hiermee worden de ambities van 85% voor niveau 1F en 65% voor niveau 2F beide niet gehaald (Inspectie van het Onderwijs, 2024). Groep 8-leerlingen halen in het speciaal basisonderwijs gemiddeld het niveau in begrijpend lezen dat vergelijkbaar is met halverwege tot eind groep 5 in het reguliere basisonderwijs (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
De leesopgaven voor het onderzoek naar ‘lezen’ toetsen het begrijpen, interpreteren, evalueren en samenvatten van zakelijke en fictieve teksten (Inspectie van het Onderwijs, 2022).
Taalverzorging
Voor taalverzorging behaalt 97,6% van de leerlingen aan het eind van groep 8 niveau 1F; 64% zit op niveau 2F. Hiermee wordt de ambitie voor 1F – 85% van de leerlingen beheerst dit fundamentele niveau – gerealiseerd en die van 2F – 65% beheerst dit streefniveau – niet (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
In het speciaal basisonderwijs beheerst in 2023 58,5% aan het eind van groep 8 niveau 1F en 7,8% niveau 2F. Hiermee worden de ambities van 85% voor niveau 1F en 65% voor niveau 2F beide niet gehaald (Inspectie van het Onderwijs, 2024).
‘Taalverzorging’ omvat de vaardigheden spelling, interpunctie en grammatica (College voor Toetsen en Examens, 2019).
Schrijven
Voor schrijven behaalt 74% van de leerlingen in groep 8 niveau 1F; 28% zit op niveau 2F. In het speciaal basisonderwijs gaat het om respectievelijk 33% en 9% (Inspectie van het Onderwijs, 2021). Hiermee worden de ambities voor 1F – 85% van de leerlingen beheerst dit fundamentele niveau – en van 2F – 65% beheerst dit streefniveau – in beide schooltypen niet gerealiseerd (Inspectie van het Onderwijs, 2020). Ten opzichte van 2009, de voorgaande meting voor dit onderzoek, zijn de prestaties op schrijven nagenoeg stabiel (Inspectie van het Onderwijs, 2021).
Uitdagingen met teksten
Basisscholieren hebben onder bepaalde omstandigheden meer moeite met begrip en interpretatie. Ze vinden het lastig als een tekst veel moeilijke, onbekende woorden bevat en als verbindingswoorden (omdat, want, maar) ontbreken. Daarnaast wordt hun begrip bemoeilijkt als ze veel inferenties moeten maken, eigen kennis van de wereld moeten inbrengen en de gebeurtenissen niet direct aansluiten op hun belevingswereld (Cito, 2014).
