Krimp leden
Het aantal bibliotheekleden is in de afgelopen decennia fors gekrompen. Het absolute piekjaar was 1994. In dat jaar bezat een recordaantal Nederlanders een bibliotheekpas: 4,59 miljoen mensen, goed voor 30% van de bevolking. In 2000 daalde het aantal leden tot 4,31 miljoen (27% van de bevolking), om in 2022 uit te komen op 3,44 miljoen (20% van de bevolking) (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023; CBS, 2022). Het werkelijke bereik van bibliotheekproducten ligt mogelijk hoger. De helft van de bibliotheekleden leent namelijk weleens boeken of andere materialen voor iemand anders, zoals de partner of de kinderen (KvB Boekwerk & GfK, 2023, meting 63).
Het aantal leden groeide in 2022 met 3% ten opzichte van het jaar ervoor. Deze toename, de eerste sinds 2009, is in feite een compensatie voor de sterke dalingen tijdens de coronacrisis. Bibliotheken sloten in deze periode meermaals gedwongen de deuren. Tussen 2019 en 2021 liep het aantal leden van de bibliotheek terug met 8%. In 2022, het eerste jaar met weinig coronamaatregelen, zijn er nog altijd 5% minder leden dan in 2019, het laatste jaar voor de coronacrisis (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023).
Ontwikkeling volwassenen
De krimp op lange termijn komt vrijwel volledig voor rekening van de volwassen leden. Sinds 2000 is het aantal Nederlanders van achttien jaar en ouder met een bibliotheekpas met 1 miljoen mensen gedaald, naar 1,27 miljoen leden in 2022 (-44%). Hiermee is 9,1% van de volwassen Nederlanders lid van de bibliotheek. In 2005 ging het om 16% en in 2000 om 18%. Het aantal volwassen leden groeide van 2021 op 2022 met 2% (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023; CBS, 2022).
Ontwikkeling jeugd
Tussen 2000 en 2005 verwelkomden bibliotheken ook elk jaar minder jeugdleden. Daarna volgde er een heropleving. Het aantal kinderen en jongeren met een pasje is tussen 2005 en 2022 met 200.000 mensen gegroeid, naar 2,18 miljoen jeugdleden (+10%). Zeven op de tien Nederlanders van zeventien jaar en jonger is hiermee lid van de bibliotheek. In 2005 ging het om 56% en in 2000 om 59%. Het aantal jeugdleden groeide van 2021 op 2022 met 4%, sterker dan het aantal volwassen leden (Koninklijke Bibliotheek, 2023; CBS, 2023; CBS, 2022).
Dat het aantal jeugdleden zich positiever ontwikkelt dan het aantal volwassenen leden, komt mogelijk door de speciale aandacht voor deze doelgroep. Bibliotheken bieden een gratis lidmaatschap aan voor kinderen van zeventien jaar en jonger. Hiernaast organiseren ze, in samenwerking met partijen zoals Stichting Lezen en CPNB, leesbevorderingsprogramma’s en -campagnes. Voorbeelden zijn Boekstart, de VoorleesExpress, de Bibliotheek op school, de Nationale Voorleeswedstrijd en Read2Me!. De daling bij volwassen leden komt mogelijk door de dalende tijdsbesteding aan lezen (Koninklijke Bibliotheek, 2023).
Het zijn, naast kinderen en jongeren tot 17 jaar, met name vrouwen, hoger opgeleiden, fervente kopers van boeken en fervente lezers van boeken die lid zijn van de bibliotheek (KvB Boekwerk & GfK, 2021, meting 55). Tevens gaat het overwegend om mensen zonder migratieachtergrond (Koninklijke Bibliotheek, 2023).
