Jong geleerd is oud gedaan: dit spreekwoord gaat ook op voor het lezen. Kinderen die zijn opgegroeid in een rijke leesomgeving, groeien over het algemeen uit tot fervente lezers. Zij lezen op volwassen leeftijd vaker detectives, romantische fictie en Nederlandstalige en vertaalde literatuur (Notten, 2012).
Behalve het leesgedrag van gedrukte boeken, hangt ook het online lezen samen met de leesopvoeding van ouders. Vijftienjarigen die regelmatig e-mailen, nieuwsberichten en encyclopedie-lemma’s lezen op het web, informatie zoeken en gespreksfora bezoeken, zijn als kind vaker voorgelezen. Daarnaast vertelden hun ouders hen vaker verhaaltjes, praatten ze vaker over gebeurtenissen van de dag, zongen ze vaker samen liedjes en speelden ze vaker met letterspeelgoed. Tot slot was er bij vijftienjarigen die vaker online lezen, een groter aantal boeken aanwezig in het ouderlijk huis (Notten & Becker, 2017).
Soorten activiteiten
Ouders kunnen verschillende activiteiten doen om het lezen te stimuleren. In de eerste plaats geven ze het goede voorbeeld. Als zij regelmatig een boek lezen en/of positieve opvattingen over lezen verkondigen, spiegelen hun kinderen zich aan dit gedrag. Ouders die relatief veel plezier ervaren in lezen, hebben bovendien kinderen met veel leesplezier (Notten, 2012; OECD, 2021). Ten tweede bieden ouders directe begeleiding. Als zij hun kinderen voorlezen en met hen praten en discussiëren over boeken, stimuleren ze het leesgedrag (Notten, 2012). Dit geldt ook als ouders hun kinderen ondersteuning bieden bij het lezen (Inspectie van het Onderwijs, 2022). Ten derde stellen ouders boeken beschikbaar. Tienjarigen die ruim honderd boeken thuis hebben, ervaren meer leesplezier en lezen vaker dan kinderen met minder dan honderd boeken (Expertisecentrum Nederlands, 2023).
Verschillen in leeftijd
De directe begeleiding vangt aan met voorlezen. Tien- tot negentienjarigen die op jonge leeftijd door hun ouders zijn voorgelezen, vinden lezen plezieriger, lezen vaker en lopen een minder diepe leesdip op in de puberteit. De kloof met niet-voorgelezenen is bij jongens groter dan bij meisjes – in het bijzonder voor hen doet voorlezen ertoe (Stiftung Lesen, 2011). Ook andere leesactiviteiten hebben een gunstige uitwerking. Ouders die met hun kinderen praten over boeken, hen boeken cadeau geven en met hen naar de boekhandel en de bibliotheek gaan, stimuleren het leesgedrag en de leesmotivatie (Huysmans, 2013; Nielen & Bus 2016; OECD, 2021).
Voor jongere kinderen lijkt het in het bijzonder van belang om directe begeleiding te bieden. De leesmotivatie is bij hen met name positief als ouders hen voorlezen, aanmoedigen om te lezen en helpen bij de boekenkeuze. Voor oudere kinderen lijkt met name een stimulerende leesomgeving van belang. De leesmotivatie is bij hen met name positief als ouders zelf lezen en met hun kinderen praten over teksten en boeken (Van Steensel & Segers, 2019).
