Veel kinderen in Nederland groeien op in een meertalige (thuis)omgeving. Naast het Nederlands kan het een regionale taal betreffen, zoals het Fries, of andere talen, zoals het Arabisch, Chinees of Engels. Het beheersen van meerdere talen in woord en geschrift biedt voordelen voor opgroeiende kinderen (Stichting Lezen, 2018). Dit is met name het geval wanneer er een rijk aanbod is in de thuistaal en deze taal erkend en ingezet wordt in het onderwijs (Agirdag, 2020).
Woordenschat
De woordenschat per taal van meertalige kinderen is over het algemeen kleiner dan de woordenschat van eentalige kinderen. Hierdoor kunnen lagere prestaties op begrijpend lezen ontstaan. Maar de complete woordenschat over alle talen blijkt gemiddeld vergelijkbaar met die van eentalige leerlingen (Byers-Heinlein et al., 2024). Daarom is het belangrijk dat meertalige leerlingen alle talen die ze beheersen kunnen benutten bij het leren en lezen op school (Wouters et al., 2023).
Het thuis voorlezen in de thuistaal in combinatie met het leren van de tweede taal op school, stimuleert de taalontwikkeling van kleuters in de tweede taal (Roberts, 2008; Grøver et al., 2020). De thuistaal zit niet in de weg bij het leren (lezen) van een nieuwe taal, maar kan dit proces juist vergemakkelijken (Raudszus, 2020; Van den Bosch et al., 2020; Bosma et al., 2023).
De woordenschat in de ene taal wordt bij het leren van een tweede of volgende taal gemakkelijker overgedragen wanneer er een stevige onderliggende kennisbasis is (Cummins, 1981; Blom, 2019). De kennis van begrippen en concepten waarover iemand beschikt, wordt in het ijsbergmodel van Cummins (1981) verbeeld als een gedeeld onderliggend reservoir (‘common underlying proficiency’) dat het fundament vormt voor alle talen die iemand beheerst of leert.
Het ijsbergmodel naar Cummins (1981)
De kennisbasis is hetzelfde, maar deze kan in verschillende talen worden uitgedrukt. Een sterke basis in de thuistaal stimuleert dus de taalontwikkeling in een tweede of volgende taal. Hierbij geldt dat alle talen en taalvariëteiten van een leerling een gelijkwaardige rol spelen in de taal- en leesontwikkeling (Delarue, 2018).
Leesvaardigheid
Spreekvaardigheid hangt positief samen met leesvaardigheid, ook voor twee verschillende talen. Zo kan het kunnen spreken van het Turks naast het Nederlands het leren lezen in het Nederlands stimuleren. Ook de leesvaardigheid in twee verschillende talen hangt positief met elkaar samen, vooral als de talen het schrift delen (LPTN, 2017). Het leren lezen in de thuistaal kan zodoende het leren lezen in het Nederlands stimuleren, en vice versa.
De leesvaardigheid in de thuistaal is een belangrijke voorspeller van het lezen met begrip in de tweede of volgende talen op latere leeftijd (Garrison-Fletcher et al., 2022). Dit komt doordat in de hersenen de begrippennetwerken voor beide talen over en weer worden geactiveerd (Bosma et al., 2022).
Meertaligheid en de hersenen
Sommige onderzoeken laten zien dat het kunnen beschikken over woorden in twee verschillende talen een positieve invloed heeft op de breinfuncties en -structuur. Een mogelijke reden hiervoor is dat de hersenen beter getraind worden door het structureel gebruik van twee talen. Dit heeft onder meer voordelen voor het werkgeheugen, het abstract denken en de inhibitie (het vermogen om impulsen te remmen) en zorgt voor meer cognitieve flexibiliteit (Adesope et al., 2010; Barac et al., 2014). Vooral bij simultaan meertaligen (mensen die vanaf de geboorte twee of meer talen hebben geleerd) is een grotere hoeveelheid grijze en witte stof in de hersenen waargenomen, maar of dit tot significante cognitieve voordelen leidt is nog niet bekend (Berken et al., 2017).
Overige opbrengsten van meertaligheid
Kleuters die onderwijs volgen in twee talen, scoren na een jaar hoger op intelligentie dan kleuters in eentalig onderwijs (Woumans et al., 2016). Ook op latere leeftijd zijn er dergelijke positief effecten gevonden op de cognitieve vermogens. 11-jarigen en 73-jarigen die twee talen beheersen presteren hoger op een intelligentietest dan eentaligen. Bij de 73-jarigen is gecontroleerd voor de uitslag op jongere leeftijd, wat het aannemelijk maakt dat tweetaligheid de intelligentie beïnvloedt en niet andersom (Bak et al., 2014).
Verder bestaan er aanwijzingen dat tweetaligheid bevorderlijk werkt voor creatief denken, verbeeldingskracht, communicatieve vaardigheden en het zich verplaatsen in het perspectief van een ander mens (Stichting Lezen, 2018).
Ook vanuit sociologisch perspectief heeft meertaligheid voordelen. Het zorgt voor een groter multicultureel, economisch en sociaal kapitaal. Bij meertaligen zorgt een betere beheersing van de moedertaal naast de dominante taal gemiddeld voor een hoger inkomen dan alleen het beheersen van de dominante taal (Agirdag, 2014).
