De leesprestaties van tienjarigen gaan achteruit. In het internationale leesvaardigheidonderzoek PIRLS is hun gemiddelde score in 2021 ten opzichte van 2016 met achttien punten gedaald, naar 527 punten. Het verschil met voorgaande metingen is significant en dus ‘betekenisvol’. Dit betekent dat Nederlandse tienjarigen minder vaardig zijn geworden in lezen (Expertisecentrum Nederlands, 2023).
Nederlandse tienjarigen behalen niet langer een bovengemiddelde score vergeleken met een groep van twintig andere westerse landen, maar presteren gemiddeld. Er zijn steeds meer westerse landen die significant en dus ‘betekenisvol’ sterker presteren dan Nederland. Dit zijn er inmiddels tien, tegenover vijf in 2016. Sinds het eerste PIRLS-onderzoek in 2001 is Nederland op de internationale ranglijst continu gedaald (Expertisecentrum Nederlands, 2023).
Nederlandse tienjarigen presteren minder sterk als de teksttaak complexer wordt. In PIRLS-2021 worden vier niveaus van leesvaardigheid onderscheiden: laag, midden, hoog en geavanceerd. Het lage niveau heeft betrekking op het kunnen opzoeken van informatie die expliciet in de tekst staat en het kunnen maken van eenvoudige inferenties. In vergelijking met leeftijdsgenootjes uit twintig andere westerse landen haalt een relatief grote groep Nederlandse leerlingen, 96%, dit niveau. Tegelijkertijd behalen significant minder Nederlandse leerlingen het hoge en geavanceerde niveau van leesvaardigheid (respectievelijk 37% en 6%). Bij deze niveaus wordt van leerlingen verwacht dat zij ideeën en informatie kunnen integreren en interpreteren, en dat zij teksten kunnen bekritiseren en evalueren (Expertisecentrum Nederlands, 2023).
De scores zijn doorheen de tijd over de hele linie teruggelopen: alle leesvaardigheidsniveaus worden in 2021 door een kleiner aandeel leerlingen behaald dan in 2016. Voor het midden en hoge niveau van leesvaardigheid is de daling het meest uitgesproken. In 2016 haalde 88% van de Nederlandse tienjarigen het midden niveau, terwijl dit in 2021 is teruggelopen naar 79%. 48% haalde in 2016 het hoge niveau van leesvaardigheid, versus 37% in 2021 (Expertisecentrum Nederlands, 2023).
