Personages van kleur komen (relatief) weinig voor in Nederlandse prentenboeken. Dit blijkt uit een analyse van 64 populaire prentenboeken uit de periode 2009-2018 voor nul- tot zesjarige kinderen. In 42% van de boeken komen enkel witte personages voor. In 14% van de boeken komen witte personages voor of personages waarvan de etniciteit onduidelijk is. 44% van de boeken worden bevolkt door zowel witte personages als personages van kleur. Boeken met enkel personages van kleur komen in de selectie niet voor (De Bruijn et al., 2020).
Van alle personages is 84% wit en 16% van kleur. Kinderen van kleur worden hiermee ondergerepresenteerd in Nederlandse prentenboeken: naar schatting is tussen de 19% en 28% van de kinderen die deze prentenboeken leest van kleur. Met name hoofdpersonages van kleur (13%) en secundaire personages van kleur (11%) komen in de geselecteerde boeken relatief weinig voor; achtergrondpersonages (17%) komen wat vaker voor (De Bruijn et al., 2020).
De onderrepresentatie van personages van kleur in Nederlandse prentenboeken komt ook op andere vlakken tot uiting. Zo komen in etnisch diverse boeken gemiddeld meer personages voor dan in etnisch homogene (witte) boeken. Vermoedelijk spelen de individuele personages in etnisch diverse boeken een minder prominente rol, omdat ze de schijnwerpers delen met andere personages. Hoewel personages van kleur relatief vaak afgebeeld worden in de boeken, gaat het hierbij met name om achtergrondpersonages die geen betekenisvolle rol spelen in verhaal (De Bruijn et al., 2020).
Voor de hoofdpersonages van kleur geldt dat zij minder vaak met naam worden aangeduid (in 29% van de gevallen) dan witte hoofdpersonages (60%). Vrouwelijke personages van kleur komen vaker dan witte vrouwelijke personages als achtergrondpersonage voor in de boeken. Dit verschil is er niet voor de mannelijke personages (De Bruijn et al., 2020). Uit kwalitatieve analyses blijkt bovendien dat etnisch diverse prentenboeken voornamelijk ‘kleurenblind’ zijn geschreven. Dit betekent dat er in deze boeken weliswaar personages met verschillende etniciteiten en culturen voorkomen, maar dat verwijzingen in de tekst naar etniciteit en cultuur grotendeels ontbreken of weinig specifiek zijn (De Bruijn et al., 2021).
Het belang van representatie in kinderboeken
Boeken bieden kinderen spiegels en vensters: zowel voor vertrouwde als nieuwe werelden. In het ideale geval zijn beide functies van de jeugdliteratuur – herkenning en verkenning – voor alle kinderen toegankelijk (Van den Bossche, 2020). Kinderen van kleur krijgen evenwel minder mogelijkheden om zich te identificeren met personages met een vergelijkbare etniciteit, en dit kan nadelige gevolgen hebben voor de leesmotivatie en zelfontwikkeling (Hefflin & Barksdale-Ladd, 2001). Witte kinderen krijgen minder mogelijkheden om hun perspectief te verbreden door te lezen over kinderen uit andere etnische groepen. Als positieve interculturele contacten worden weergegeven in kinderboeken, leidt dit tot minder vooroordelen en positievere opvattingen over minderheidsgroepen (Cameron et al., 2006). Zowel kinderen van kleur als witte kinderen zijn op basis hiervan gebaat bij een divers boekenaanbod.
