Ontspanning is voornaamste leesmotief
55% van de Nederlanders leest in 2023 op wekelijkse basis een boek voor het plezier in de vrije tijd. Dit is vergelijkbaar met het aandeel wekelijkse lezers in 2021 en een stijging ten opzichte van 2019, toen het om 48% ging. Een mogelijke reden voor de groei is dat de enquêtevraag, naast gedrukte boeken en e-boeken, vanaf 2021 ook betrekking heeft op luisterboeken. 14% van de Nederlanders leest ten minste wekelijks boeken voor werk, school en/of studie. Dit aandeel is in de loop der jaren stabiel gebleven (KvB Boekwerk & GfK, 2023, meting 63).
Ontspanning is met stip de voornaamste reden om boeken te lezen in de vrije tijd. 83% van de mensen die boeken lezen voor het plezier noemt dit leesmotief. Andere beweegredenen volgen op ruime afstand. 40% leest om meer te weten te komen over bepaalde onderwerpen, 38% om lekker weg te dromen, en 32% om zichzelf persoonlijk te ontwikkelen. Ten opzichte van een jaar eerder daalt het aantal mensen dat leest om zich niet te hoeven vervelen, van 22% naar 16% (KvB Boekwerk & GfK, 2023, meting 63).
Vooral gebrek aan tijd en plezier redenen om niet te lezen
De voornaamste reden om niet te lezen is een gebrek aan tijd. 44% van de Nederlanders boven de 13 jaar noemt dit de belangrijkste leesbarrière. Vrije tijd, bijvoorbeeld vakantie, werkt voor 60% dan ook stimulerend om wel te gaan lezen. De concurrentie van andere activiteiten is, met 30% van de bevolking, de op één-na-voornaamste leesdrempel. Het gaat dan vooral om televisie en ander videomateriaal (KvB Boekwerk & GfK, meting 62, 2022). Deze genoemde leesbarrières liggen in het verlengde van de oorzaken van ontlezing. Er zijn geen mensen die niet lezen omdat het te duur is, ze onvoldoende informatie kunnen vinden of een beperkte keuze hebben. Dit is lager dan in de rest van Europa, waarmee de voorwaarden om te kunnen lezen in Nederland relatief gunstig zijn (TNS Opinion & Social, 2013).
Nederlanders die helemaal geen boeken lezen, ervaren vooral een gebrek aan leesplezier. 42% van de niet-lezers vindt andere dingen leuker om te doen, terwijl 38% geen interesse heeft in lezen en 31% liever televisie, films en series kijkt. Concentratie speelt ook een rol: twee op de tien niet-lezers zegt ‘te veel afleiding’ te ervaren en een ‘korte aandachtsspanne’ te hebben (KvB Boekwerk & GfK, meting 67, 2024).
Lezen als ‘imagebuilding’
Veel boekenliefhebbers lezen niet alleen om hun leesbehoefte te bevredigen, maar ook om uitdrukking te geven aan hun sociale identiteit. Boeken zijn naast consumptie- dus ook sociale media. Deze functie komt tot uitdrukking in de vaak prominente plaats van de boekenkast in de huiskamer, om bezoekers te laten zien dat dit een lezend huishouden is. Door zich met boeken te vertonen in publieke ruimten, zoals de trein of bibliotheek, laten lezers zien wat ze lezen. Veel lezers willen zich onderscheiden binnen de groep. Boeken dienen voor hen om zich een expert- of kennisrol aan te meten (Kaiser & Quandt, 2015).
