Lezen Centraal 2023 Lang zullen ze lezen

Dagvoorzitter: Amber Kortzorg

Aanmelding  voor de deelsessies vindt plaats op basis van volgorde van binnenkomst. Na afloop is er een netwerkborrel.

Lezen, onderzoek en de pedagogische opdracht van het onderwijs

Gert Biesta | Maynooth University en University of Edinburgh

Lezen staat volop in de belangstelling van politici, beleidsmakers en onderzoekers, niet alleen in Nederland maar ook in veel andere landen. Daarbij worden vaak zorgen uitgesproken over het leesniveau en wordt er veel geinvesteerd om leesvaardigheid te verbeteren. In Nederland gaat dat momenteel onder de noemer van ‘basisvaardigheden.’

Daarbij zijn er vooral hoge verwachtingen over de bijdrage van onderzoek, vooral het onderzoek dat ‘evidence’ genereert over ‘wat werkt.’ De vraag is of zulke ‘evidence’ eigenlijk wel bestaat of, anders gezegd, of wat beschikbaar is aan ‘evidence’ eigenlijk wel bruikbaar is in de onderwijspraktijk. Maar ook is er de vraag wat nu eigenlijk de ‘basis’ is van goed onderwijs, en of lezen simpelweg als vaardigheid kan worden begrepen. In deze voordracht wordt op deze kwesties ingegaan, waarbij vooral zicht wordt geboden op wat een pedagogische insteek op lezen en onderwijs in kan houden.

Lang zullen ze lezen

Eliane Segers | Universiteit Twente – Radboud Universiteit Nijmegen
Roel van Steensel | Erasmus Universiteit Rotterdam – Vrije Universiteit Amsterdam

Er zijn zorgen over de leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen. Zowel de thuis- als de schoolomgeving spelen een belangrijke rol in het vormen van het leesgedrag van een kind. Deze presentatie gaat in op de thuisomgeving, en focust met name op voorlezen aan jonge kinderen en de (vaak onderbenutte) mogelijkheden van digitale middelen.

Daarna is er aandacht voor de bovenbouw aan de hand van een studie die laat zien hoe de lockdowns tijdens de pandemie van invloed waren op leesontwikkeling. Drie hypothesen over de oorzaken van infrequent lezen staan daarbij centraal: motivatie, de toegang tot een passend boekenaanbod en gedragsroutines. Tot slot volgt  een meta-analyse over de vraag hoe je via toevoegingen aan vrij lezen het lezen kunt bevorderen. Ook hier wordt de link met digitale mogelijkheden gelegd.

Zo versterk je de basisvaardigheden lezen, schrijven en mondelinge taalvaardigheid

Anne-Christien Tammes | SLO

Basisvaardigheden zijn essentieel voor leerlingen. Bij basisvaardigheden taal gaat het om de taalvaardigheden die leerlingen als basis nodig hebben om te functioneren in het (vervolg)onderwijs en de samenleving. Over de beheersing van deze vaardigheden bestaan zorgen. Zo verschijnen er regelmatig berichten over de dalende leesvaardigheid van leerlingen. Maar waar zitten de problemen precies? Wat weten we uit onderzoek? En wat kunnen we doen om de basisvaardigheden van onze leerlingen te versterken? Die vragen staan centraal in deze lezing.  

A. Borgen van het voorleesplan in de kinderopvang

Merel van de Woude en Jolien Hesselberth

Een goed plan, zoals het voorleesplan, is het halve werk. Leesbevordering krijgt een vaste plek binnen de organisatie. Maar dan begint het échte werk; de uitvoering. Soms komen plannen niet verder dan de mooie intenties die er in opgeschreven staan. De motivatie neemt af en het plan verdwijnt in een la. Dat wil niemand, maar hoe kun je het voorkomen? Welke stappen brengen het voorleesplan tot leven in de praktijk? Wat helpt om de goede voornemens vast te houden én de (voorlees)motivatie van alle betrokkenen vast te houden? En wie en wat heb je daarvoor nodig? Deze deelsessie gaat dieper in op de knelpunten en oplossingen rond het borgen van het voorleesplan binnen de organisatie.

B. Werken aan verandering: beter begrijpend leesonderwijs introduceren en borgen

Marjolein van Oenen

Wat is de er nodig op een basisschool om te gaan werken aan effectief begrijpend leesonderwijs vanuit een nieuwe visie en met een andere didactiek? En hoe komt de gedragsverandering die nodig is tot stand? Deze deelsessie bespreekt deze vragen en geeft verder inzicht in de rollen binnen en buiten het schoolteam waaronder de mogelijke rol van de leesconsulent.

C. Hoe verleid je leerlingen en studenten tot lezen?

Amin Asad

In deze deelsessie put Amin Asad uit zijn persoonlijk levensverhaal dat leert hoe je leerlingen en studenten kunt verleiden tot lezen. Als klein kind vluchtte hij met zijn familie van Irak naar Iran en vervolgens via Syrië naar Nederland. Tijdens colleges vertelt hij hierover. En hij schreef het boek: Alles voor jullie. Over de vlucht, opgroeien in Nederland en zijn manier van onderwijs geven. ‘Het fundament van goed onderwijs is dat je een band met studenten opbouwt.’ Een persoonlijk verhaal dat inspireert.

D. Wat lees jij? Hebban in de Klas, sociaal boekenplatform voor in de klas!

Emma Kustermans en Roos de Ridder

Als docent Nederlands ben je vaak goed op de hoogte van wat je leerlingen lezen voor de lijst. Maar weet je ook wat ze daarnaast lezen? En weten ze het van elkaar? Geef leerlingen de gelegenheid om al hun leeservaringen online met elkaar te delen, met elkaar over in gesprek te gaan en elkaar te adviseren of te waarschuwen voor boeken.  Zo ontstaat een levendige leescultuur in de klas en kunnen je leerlingen boeken ontdekken die goed zijn voor de lol of voor de lijst.

Hebban in de Klas maakt dit alles mogelijk. Bovendien kan de klas gezamenlijk naar een leesdoel werken. Lezen wordt zo aantrekkelijk voor de leerling en overzichtelijk voor de docent. Deze sessie laat zien hoe je het beste uit Hebban  in de Klas haalt.

E. Hoe kunnen leerkrachten het tij keren?

Naomi Smits en Mirjam Snel

Er zijn veel zorgen over de leesprestaties en de leesmotivatie van leerlingen. Wat kan een leerkracht doen om het tij te keren en welke rol is daarvoor weggelegd voor de pabo´s? Mirjam Snel van de HUpabo en Naomi Smits, leerkracht groep 8 en auteur van het boek Wie dit niet leest is gek hebben daar zo hun ideeën over. Wat hebben pabostudenten en leerkrachten nodig om leerlingen met plezier te leren lezen? Kunnen studenten echte lezers worden, of moeten ze dat al zijn? Moeten ze lezen per se leuk vinden of ligt het genuanceerder? Kom luisteren naar deze twee experts en laat je inspireren!

LET OP Deelsessie E en B zijn volgeboekt. Aanmelding  voor de deelsessies vindt plaats op basis van volgorde van binnenkomst.

Ook tijdens deze editie van Lezen Centraal gaan deelnemers in gesprek met auteurs.

F. Tjibbe Veldkamp

G. Martijn van der Linden en Maranke Rinck

H. Tom De Cock

I. Wilma Geldof

J. Marte Jongbloed

Amin Asad

Amin Asad is docent recht op zowel het mbo als het hbo. In 2021 was hij Docent van het Jaar van Hogeschool Utrecht. Hij is ervan overtuigd dat het geheim van deze eretitel ligt in de verbinding met zijn studenten. Asad is groot pleitbezorger van de herwaardering van het docentschap. Hij zoekt naar manieren om dit cruciale vak weer in een mooi daglicht te krijgen. Verder is hij verantwoordelijk voor de implementatie van een ambassadeursnetwerk diversiteit en inclusie binnen zijn huidige organisaties.

In 2021 schreef Asad Alles voor jullie.  In dit boek neemt hij de lezer niet alleen mee in zijn lessen, maar deelt hij ook zijn ervaringen als zoon van Iraakse vluchtelingen die de kans kreeg om in Nederland op te groeien. Mede hierdoor is hij in 2021 benoemd tot ambassadeur van Vluchtelingenwerk Nederland. Sinds 2022 is hij ook lid van de Expertgroep Gelijke Kansen. 

Saman Amini

Saman Amini is een creatief talent op het gebied van theater, film en muziek. Hij werd geboren in Teheran en kwam op twaalfjarige leeftijd naar Nederland, waar hij de kracht van woorden, verhalen en theater ontdekte. In 2014 studeerde Amini af aan de Toneelacademie in Maastricht en nog datzelfde jaar speelde hij de hoofdrol in de film Sacred Defence van regisseur Nima Mohaghegh. De film werd genomineerd voor de ‘studenten-Oscar’ van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences en won zowel de Vers XL- als de CILECT-prijs voor de beste studentenfilm wereldwijd.

In het theater boekt Saman veel succes, bijvoorbeeld met zijn stukken A Seat at the Table en Samenloop van Omstandigheden. Deze voorstellingen werden goed ontvangen door publiek en pers. Zo plaatste de Volkskrant Samenloop van Omstandigheden tweede op de lijst van de top tien theatervoorstellingen van het jaar en riep NRC Amini uit tot rijzende ster van 2016. In 2019 verscheen het boek Samenloop van Omstandigheden, met teksten uit de voorstelling en illustraties van de talentvolle Tom Jager. A Seat at the Table is door het Theaterfestival uitgeroepen tot één van de vijf beste grote zaal producties van 2019 en bekroond met de Toneelschrijfprijs voor beste Nederlandstalige theatertekst van het afgelopen seizoen!

Gert Biesta

Gert Biesta (www.gertbiesta.com) is Professor of Educational Theory and Pedagogy in de Moray House School of Education and Sport van de University of Edinburgh in Schotland, waar hij ook adjunct directeur van het instituut voor de opleiding en nascholing van leraren is. Daarnaast is hij Professor of Public Education in het Centre for Public Education and Pedagogy van Maynooth University in Ierland. Van 2020 tot 2022 was hij lid van de Wetenschappelijke Curriculumcommissie in Nederland; sinds januari 2023 is hij lid van de Onderwijsraad.

Zijn onderzoek richt zich op de theorie en het beleid van het onderwijs, met bijzondere aandacht voor de pedagogische dimensies van het onderwijs, de rol van de leraar, het curriculum, en de maatschappelijke opdracht van het onderwijs. Zijn werk verscheen tot nu toe in 20 talen. Recente boeken in het Nederlands: Wereld-Gericht Onderwijs: Een Visie voor Vandaag (Uitgeverije Phronese, 2022) en Onderwijsonderzoek: Een Onorthodoxe Introductie (Book, 2022).

Tom De Cock

Tom De Cock  is constant verbaasd, en geïnteresseerd in letterlijk alles. Zijn ouders vonden het goed nieuws toen hij radiopresentator werd, omdat ze hem dan af en toe wat zachter kunnen draaien.

Tegenwoordig hoor je hem elke weekavond op Qmusic. Zijn thuishaven is Leuven, waar hij met man en dochter woont. In 2022 won Tom De Cock de prijs van het Beste Boek voor Jongeren  met zijn boek Lily. Het Beste Boek voor Jongeren is een literaire prijs voor jongeren in Nederland en Vlaanderen. De prijs bekroont boeken van hoge kwaliteit die goed aansluiten bij de belevingswereld van jongeren. Een jury van volwassenen stelde de shortlist samen, waarna de jongerenjury de twee winnende boeken bepaalde.

Wilma Geldof

Wilma Geldof schrijft voor alle leeftijden, maar haar belangrijkste boeken tot nu toe zijn de historische WO2-romans Elke dag een druppel gif (over een overtuigd nazi-kind) en Het meisje met de vlechtjes (over Nederlands jongste meisje in het gewapend verzet). Elke dag een druppel gif werd bekroond met de Thea Beckman-prijs. Het meisje met de vlechtjes werd genomineerd voor de Deutscher Jugendliteraturpreis 2021 en is onderscheiden met de Gustav Heinemann Friedenspreis 2021. Het boek is in zeven talen vertaald en de filmrechten zijn verkocht.

Wilma bezoekt geregeld middelbare scholen (van vmbo tot gymnasium en mbo). Zij vertelt graag over deze schoolbezoeken: over hoe zij met jongeren in gesprek gaat over haar boeken, haar eigen geschiedenis, over feiten versus fictie, over ‘waarheid’, over lezen en het schrijfproces.

Maranke Rinck

Maranke Rinck schrijft prentenboeken, voorleesverhalen en boeken voor jonge lezers. Voor het prentenboek Tangramkat won ze een zilveren griffel. Het eerste deel van haar populaire serie Bob Popcorn werd bekroond met de Kinderboekwinkelprijs. Maranke werkt vaak samen met haar man, illustrator Martijn van der Linden. Hun prentenboeken zijn onder meer  vertaald in het Engels, Duits, Frans, Spaans, Catalaans, Portugees, Italiaans, Chinees en Koreaans. Bob Popcorn wordt ook uitgegeven in Amerika, Duitsland en Frankrijk. Maranke woont met Martijn en hun drie kinderen in een oude slagerij, aan de rand van Rotterdam. Ze eet geen vlees. Wel veel popcorn.

Jolien Hesselberth

Jolien Hesselberth is onderwijskundige met een passie voor het jonge kind. De wetenschap dat een kind zich in vier jaar tijd ontwikkelt van een hulpeloze baby naar een zelfstandig kind blijft fascinerend. Bij Jolien thuis lopen twee meiden rond, jonger dan vier jaar. Zij zijn haar grootste inspiratiebron. Tijdens haar werk voor de bibliotheek heeft Jolien zich gespecialiseerd in het jonge kind. De focus lag aanvankelijk op taalstimulering, maar dat werd al snel breder. Hoe kun je kinderen stimuleren door samen te lezen, spelen en praten? Jolien werkt als zelfstandige en ontwerpt onder andere trainingen. Door deze trainingen ook regelmatig zelf te verzorgen en zo ervaringen uit te wisselen komen steeds weer nieuwe ideeën op die energie geven.

Marte Jongbloed

Marte Jongbloed is afgestudeerd aan de toneelacademie Maastricht en aan de pabo. Daarnaast heeft ze de universitaire MA Jeugdliteratuur aan de Roehampton University (Londen) afgerond. Ze is schrijfster en docent taal & jeugdliteratuur op de pabo van de Hogeschool Rotterdam. Met haar boeken over het jongetje Herre (8+) heeft Marte twee keer de Pluim van de senaat van de Nederlandse Kinderjury gewonnen. Verder is ze bekend van haar series Wies en oma Wisse (6+) en Vinnie & Flos (2+). Haar historische jeugdboeken, zoals Kiezen in de oorlog (over de Tweede Wereldoorlog) en Gevaarlijk water (over de ramp van 1953) zijn niet alleen heel spannend maar ook informatief en sluiten aan bij de historische canon. Aan leerkrachten geeft ze regelmatig praktische workshops over leesbevordering en vakoverstijgend lezen. Voor verschillende opdrachtgevers ontwikkelt ze lesmateriaal en ze is medeauteur van de po-dramamethode Dramawijs.

Amber Kortzorg

Amber Kortzorg is journalist, programmamaker, presentator en commissaris. Na het Barlaeus Gymnasium studeerde zij Neurowetenschappen en Journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is het gezicht van het consumentenprogramma Kassa met wekelijks 1,3 miljoen kijkers. 

Als gezicht van Kassa focust Amber zich op thema’s als duurzaamheid, armoedebestrijding en een (digitaal) toegankelijke overheid. Zo besteedde zij met de campagne #IkRedHetNietMeer aandacht aan de 1,3 miljoen huishoudens die in armoede dreigen te raken. De hashtag werd 40 miljoen keer bekeken op Twitter en Amber bracht de verhalen van deze huishoudens tot in de Tweede Kamer en naar alle verantwoordelijke ministers.

Sinds oktober 2021 is Amber lid van de Raad van Toezicht van de toonaangevende Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Zij is daarmee één van de jongste commissarissen van Nederland. In deze rol heeft zij extra aandacht voor een inclusief en veilig leerklimaat. 

Eind 2022 werd de zesdelige documentaireserie ‘Alles is Famiri’ (BNNVARA) uitgezonden waarin Amber de leefwereld van Surinamers en de gedeelde geschiedenis van Suriname met Nederland onderzoekt. Haar eigen familiegeschiedenis staat hierbij centraal. 

Amber is invallend presentator voor de journalistieke talkshow Op1 en is regelmatig dagvoorzitter voor culturele, non-profit en overheidsevenementen.

Emma Kustermans

Emma Kustermans is de bedenker van Hebban in de Klas. Ze studeerde Nederlandse en Afrikaanse letterkunde en werkte daarna enkele jaren in het boekenvak. Inmiddels staat ze ruim twee jaar voor de klas als docent Nederlands en probeert ze haar leerlingen niet alleen kennis, maar ook leesplezier mee te geven.

Martijn van der Linden

Martijn van der Linden studeerde illustratie aan de Willem de Koning Academie in Rotterdam.  Na het winnen van een illustratiewedstrijd werkte hij al snel voor verschillende uitgeverijen. Martijn maakt realistische en historische omslagen, maar tekent ook heel graag dieren. Samen met zijn vrouw Maranke Rinck maakte hij meerdere boeken, waarvan de serie  Bob Popcorn de bekendste is. Hij illustreerde boeken van onder anderen Edward van de Vendel, Bibi Dumon Tak, Paul van Loon, Annie M.G. Schmidt en Benny Lindelauf. Voor zijn werk ontving Martijn van der Linden verschillende prijzen; onder andere de Woutertje Pieterse Prijs voor Stem op de Okapi en de Gouden Griffel voor Tangramkat.

Van 2022 t/m 2024 bekleedt Martijn van der Linden de functie van Kinderboekenambassadeur. Tijdens zijn ambassadeurschap legt hij de focus op de functie en betekenis van illustraties in boeken. Hij hoopt dat lezers een boek zullen gaan oppakken omdat ze gefascineerd zijn door de tekeningen en onder woorden kunnen brengen waarom.

Marjolein van Oenen

Marjolein van Oenen (Med) is zelfstandig onderwijsadviseur en netwerkpartner van de KPC groep.  Ze begeleidt scholen in het primair onderwijs bij het herinrichten en vormgeven van het leesonderwijs. Haar eigen ervaring als leerkracht en taalcoördinator zorgt ervoor dat zij effectief kan aansluiten bij de dagelijkse praktijk. Verbeteren van het leesonderwijs kent geen makkelijke  oplossingen en juist die complexiteit daagt haar uit met scholen te zoeken naar dat wat past en mogelijk is. Of het nu gaat om het vergroten van het didactisch repertoire van de leerkracht of het ontwikkelen van visie en beleid, zij luistert graag naar de behoeften en wensen van de school om vanuit een waardevolle relatie samen te werken aan beter leesonderwijs voor leerlingen.

Roos de Ridder

Roos de Ridder werkt als onderwijscoördinator bij Stichting CPNB. Voor de CPNB verzorgt zij lesmaterialen voor de kinder- en jeugdcampagnes. In samenwerking met Stichting Lezen zal ze de lesmaterialen voor Hebban in de Klas ontwikkelen om het lezen in de klas verder te ondersteunen.

Eliane Segers

Eliane Segers is hoogleraar Leren & Technologie aan de Radboud Universiteit, wetenschappelijk directeur van het Expertisecentrum Nederlands en tot voor kort hoogleraar Lezen & Digitale media aan de UT, vanwege Stichting Lezen. Haar onderzoek richt zich op leren lezen en begrijpend lezen en de rol die technologie daarin speelt.

Naomi Smits

Na haar studies BA Theater-, Film- en Televisiewetenschap en MA Kunstbeleid & Management heeft Naomi bewust voor de deeltijdpabo gekozen, een opleiding die ze met veel plezier combineerde met een baan in de boekenwereld. Naomi is naast parttime leerkracht van groep 8 en leescoördinator van de bovenbouw, óók co-founder van de Leesknokploeg, eigenaar van een tekstbureau en auteur. Ze is bekend van haar columns voor JSW, Trouw en Juf & Meester en van haar (h)eerlijke onderwijsboeken Juf Naomi klapt uit de school, Eh…juf, hoe krijg je eigenlijk kinderen? en haar meest recente Wie dit niet leest is gek! Over het mooie onderwijsvak en het belang van lezen en de lezende leerkracht geeft Naomi ook lezingen.

Roel van Steensel

Roel van Steensel is hoogleraar Leesgedrag aan de Vrije Universiteit (leerstoel mede gefinancierd door Stichting Lezen) en universitair hoofddocent Onderwijswetenschappen aan de Erasmus Universiteit. Hij doet onderzoek naar ontluikende geletterdheid, begrijpend lezen, leesmotivatie en de rol van onderwijs en gezin.

Mirjam Snel

Mirjam Snel begon haar loopbaan als groepsleerkracht op een basisschool en werkt inmiddels als hogeschoolhoofddocent taal/lezen aan de Hogeschool Utrecht. In 2014 is zij gepromoveerd; zij deed uitgebreid onderzoek naar de leesontwikkeling en het leesonderwijs in groep 3. Mirjam zet zich op verschillende manieren in om een bijdrage te leveren aan goed leesonderwijs.

Zij ontwikkelt en verzorgt onderwijs op de Hoge School Utrecht pabo, doet onderzoek en begeleidt scholen. Daarnaast is zij voorzitter van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs, hoofdredacteur van Tijdschrift Taal en lid van de Taalraad.

Anne-Christien Tammes

Anne-Christien Tammes is curriculumontwikkelaar en taalexpert bij SLO. Als lid van het programmateam basisvaardigheden houdt zij zich bezig met thema’s als samenhang binnen de taaldomeinen en tussen taal en andere vakken en formatief evalueren.

Anne-Christien deed de lerarenopleiding Nederlands, waarna ze Nederlandse taal- en letterkunde studeerde aan de Universiteit Utrecht. Ze werkte bij de afdeling taalbeheersing van de Universiteit Utrecht, als opleidingsdocent op een pabo en als onderwijsontwikkelaar taal voor een educatieve uitgeverij voor geïntegreerd zaakvakonderwijs. Van 2007-2015 was zij kenniskringlid van het lectoraat ‘Interactie en Taalbeleid’. Binnen dit lectoraat ontwikkelde zij onder leiding van en samen met Resi Damhuis de didactiek en trainingen voor het voeren van Taaldenkgesprekken.

Tjibbe Veldkamp

Tjibbe Veldkamp (1962) is een veelzijdige Nederlandse kinderboekenschrijver. Hij schrijft voor alle kinderleeftijden: prentenboeken, boeken voor beginnende lezers (de serie over Agent en Boef) en boeken voor de midden- en bovenbouw (de serie over Grapman). Hij won diverse prijzen, waaronder Zilveren Griffels voor Agent en Boef, Kom uit die kraan en Handje. Maar eerst ving ik een monster was prentenboek van het jaar 2022

Merel van de Woude

Wat hebben de volgende dingen met elkaar gemeen: werken met jonge kinderen in de kinderopvang, vve en een passie voor prentenboeken? Het zijn drie dingen die precies passen in het straatje van Merel van der Woude. Na ruim 20 jaar als pedagogisch medewerker, pedagogisch coach en trainer te hebben gewerkt in de kinderopvang, richtte Merel haar aandacht op BoekStart. In 2019 maakte zij de overstap naar de Bibliotheek, om daar aan te slag te gaan als leesconsulent BoekStart. Inmiddels werkt ze vanuit haar eigen onderneming Groeiplan educatie, en ontwikkelt en verzorgt zij trainingen voor pedagogisch medewerkers. Zij deelt haar kennis en ervaring over BoekStart in de kinderopvang via de Bibliotheek campus.