Ruim tweeënhalf jaar geleden lanceerden kinderboekenrecensenten Jaap Friso en Bas Maliepaard De Grote Vriendelijke Podcast (GVP) vanuit hun passie voor jeugdliteratuur en zorgen over de teruglopende aandacht voor kinderboeken. Het groeiend aantal luisteraars dat deze eerste Nederlandse podcast voor volwassenen over jeugdliteratuur trekt, bevestigt ‘de behoefte aan goede informatie over kinderliteratuur’.
‘Zo’n drie jaar geleden dacht ik,’ licht Maliepaard de ontstaansgeschiedenis van de GVP toe, ‘we kunnen blijven klagen dat er steeds minder kinderboekenrecensies in kranten en tijdschriften staan en vakbladen zoals Leesgoed verdwijnen, maar we kunnen er ook iets aan doen. Door de groeiende populariteit van podcasts en mijn eigen enthousiasme voor het medium ontstond toen voorzichtig het plan een podium op te richten om schrijvers en illustratoren ruimte te bieden over hun werk te vertellen. Jaap kende ik van zijn kinderboekenrecensies op Jaapleest.nl. En ik wist dat hij veel ervaring heeft als radiomaker – handig als je een podcast wil beginnen. Hij stond open voor mijn idee, waarna we een cursus “podcast maken” zijn gaan volgen en onze plannen en samenwerking hebben vormgegeven.’
Leven met boeken
Maliepaard en Friso benadrukken dat hun passie voor jeugdliteratuur de basis van de GVP is. Friso: ‘Ik ben altijd een lezer geweest. Als kind las ik alles. De Kameleon-reeks heb ik van voor tot achter verslonden en later ontdekte ik young-adultschrijvers als Aidan Chambers en Peter Pohl. Hun boeken maakten diepe indruk op mij. Toen is mijn liefde voor de jeugdliteratuur definitief geboren.’ Voor Maliepaard geldt dat jeugdliteratuur simpelweg een deel van zijn leven is: ‘Ik weet niet beter. Een bestaan zonder boeken kan ik me niet voorstellen. Ik ben altijd veel voorgelezen, ging vaak naar de bieb, en toen ik zestien was schreef ik al recensies voor De Lemniscaatkrant. Mensen vragen mij soms of ik niet eens klaar ben met die kinderboeken. Dan denk ik, ze hebben geen idee hoe veelzijdig jeugdliteratuur is. Van prentenboek tot young-adult, van poëzie tot non-fictie en illustratiekunst: het hoort er allemaal bij. Bovendien houd ik van het onbevangen
kinderperspectief, van de verwondering die eerste-keer-ervaringen kunnen oproepen. Daarover lezen is ook voor volwassenen verfrissend.’
Leesbevorderend effect
Behalve hartstochtelijke kinderboekenliefhebbers en deskundigen jeugdliteratuur zijn beide heren vooral journalist. Over het doel van de GVP moet dan ook geen misverstand bestaan. ‘We zijn geen leesbevorderaars,’ zegt Maliepaard stellig. ‘Wat we willen is op een journalistiek onafhankelijke manier over kinderboeken berichten. Niet door boeken te recenseren – dat doen we tenslotte al in Trouw en op Jaapleest.nl– maar door volwassenen in de breedte te informeren over het veld.’ Friso vult aan: ‘Daarnaast willen we met onze auteurs- en illustratoreninterviews achtergrond en diepgang bieden. Zo verwijzen we naar bronnen, geven we boekentips en vragen we onze gasten hun “Grote Vriendelijke Parel” mee te nemen, een kinderboek dat op hem of haar indruk heeft gemaakt en dat ze willen aanprijzen. Belangrijk om te noemen is dat we heel bewust gekozen hebben voor een enthousiasmerende toon, zodat wat we bespreken overkomt en blijft hangen.’ Maliepaard: ‘We kunnen niet ontkennen dat de GVP een leesbevorderend effect heeft. Maar intentie en uitkomst zijn wel echt twee verschillende dingen. Zo hebben we de stickers voor de boeken die in de GVP besproken zijn en die we verspreiden onder boekhandels en bibliotheken in eerste instantie laten maken om onze naamsbekendheid te vergroten – als je van een medium gebruikmaakt, ben je nou eenmaal bezig met je bereik – maar het initiatief om hoekjes en schappen met GVP-boeken in te richten komt nadrukkelijk van de boekhandels en biebs zelf. Wat aangeeft dat er behoefte is aan een soort keurmerk: “Die boeken zijn getipt door de GVP, dus ze zullen wel goed zijn.” Wij vinden dat natuurlijk evengoed heel leuk!’
Helpende hand
Friso: ‘Misschien is “gids” wel een heel mooi woord om samen te vatten wat de GVP is. Ouders, leerkrachten, bibliothecarissen, leesconsulenten en mensen uit het boekenvak vinden het fijn als ze met kennis door die enorme boekenstapel wegwijs worden gemaakt, en er al wat geselecteerd is.’ Maliepaard vult aan: ‘Dat krijgen we ook letterlijk van onze luisteraars terug. Ze vertellen ons dat ze klanten beter kunnen adviseren, of kinderen gerichter een goed boek kunnen bieden. Op basisscholen – ik kom daar veel om lezingen en workshops te geven – lukt dit vaak niet. Leerkrachten geven aan geen tijd te hebben om zich op de hoogte te stellen van het recente kinderboekenaanbod en vallen vaak terug op bekende titels of boeken die bij kinderen populair zijn. Ik heb soms het idee dat het onderwijs daardoor een heel veld aan boeken mist.’ Friso: ‘Ik ben geen pedagoog of onderwijskundige, maar leesbevordering draait volgens mij om het juiste boek bij het juiste kind zien te krijgen. Ik weet zeker dat er voor iedereen een boek is dat hem of haar aan het lezen kan krijgen en er blijvend enthousiast voor kan maken. Maar als je als volwassene niet goed op de hoogte bent van het actuele aanbod, heb je dat boek niet zomaar gevonden. Juist in die zoektocht bieden wij een helpende hand.’
Puur het aantal leeskilometers dat wordt gemaakt is niet voldoende, het gaat erom wat je onderweg tegenkomt – Bas Maliepaard
Tweesporenbeleid
‘Wat ons onderscheidt van pure leesbevorderaars is dat de literaire kwaliteit van de boeken die we bespreken voor ons leidend is,’ vervolgt Maliepaard.
‘We zullen in de GVP bijvoorbeeld niet zo snel Het leven van een loser van Jeff Kinney tippen. Niet dat ik dit soort serieboeken wil diskwalificeren. Maar van het eeuwige mantra “als ze maar lezen” word ik ondertussen wel wat treurig. Tijdens mijn lezingen vertel ik daarom altijd dat puur het aantal leeskilometers dat wordt gemaakt niet voldoende is om van kinderen echte lezers te maken. Het gaat er ook om wat je onderweg tegenkomt.
Het gaat mij om de basisgedachte dat literatuuronderwijs een vak is, en daarbij draait het om meer dan alleen zuiver leesplezier. Ik pleit daarom voor een tweesporenbeleid: ja, zorg ervoor dat je kinderen hoe dan ook aan het lezen krijgt, desnoods met een Donald Duck-pocket. Maar breng ze daarnaast in aanraking met de verscheidenheid en rijkdom die de kinder- en jeugdliteratuur te bieden heeft. Lees ze daartoe voor tot ver in groep acht. Of nog beter, tot ver op de middelbare school.’
Lastige keuzes
Naast de kwaliteit van de boeken zijn actualiteit, maatschappelijke relevantie, de ontwikkeling van een auteur of illustrator en variatie in de maandelijkse GVP-uitzendingen eveneens belangrijke criteria voor het duo. Maliepaard: ‘Toen De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes verscheen, was dit aanleiding voor ons om Janneke Schotveld uit te nodigen. Dit was zo anders dan haar Supperjuffie-boeken. Al wil dit niet zeggen dat alle opvallende, of uitmuntende boeken meteen aanleiding voor ons zijn om een lang interview over te maken.’ Friso: ‘Pragmatische afwegingen spelen natuurlijk ook een rol: soms moet je, omdat er een aantal goede titels tegelijk zijn uitgebracht, lastige keuzes maken. Zo hebben we beiden Het verlangen van de prins van Marco Kunst – een filosofisch getint, sprookjesachtig boek – wel als een van de beste boeken van 2020 getipt in onze eindejaarslijstjes bij Trouw en Jaapleest.nl, maar hebben we Kunst niet uitgenodigd om over zijn boek te vertellen.’ Maliepaard: ‘We vonden de titel beter geschikt om als een van onze boekentips mee te nemen. Daarnaast is Kunst te horen geweest in onze special over Paul Biegel, omdat Het verlangen van de prins veel met Biegels werk is vergeleken in de pers. Friso: ‘De invulling van onze uitzendingen komt eigenlijk op een nogal organische wijze tot stand. Het belangrijkste is dat we beiden vooral zin moeten hebben om over de boeken die we hebben gelezen een goed inhoudelijk gesprek te voeren.’
Van het eeuwige mantra ‘als ze maar lezen’ word ik nogal treurig – Bas Maliepaard
Nieuwsbulletin
Friso en Maliepaard denken voortdurend na over hoe ze – zonder afbreuk te doen aan hun journalistieke onafhankelijkheid – hun content kunnen uitbreiden en ook andere content vanuit de kinderboekenwereld via de GVP kunnen aanbieden. Zo wordt de jaarlijkse Annie M.G. Schmidtlezing, waarin een kinderboekenauteur zijn of haar visie op de staat van de jeugdliteratuur geeft, integraal als special op de website van de GVP gepubliceerd en via Spotify, iTunes en alle podcast-apps. Nieuw dit jaar is De Grote Vriendelijke Update, een nieuwsbulletin van een halfuur. ‘We hebben geen gasten aan tafel in deze
uitzendingen,’ vertelt Maliepaard over het initiatief, ‘maar gaan in op trends en actuele ontwikkelingen en gebeurtenissen in de jeugdliteratuur. Zoals De Nationale Voorleesdagen. Of stel dat er een bekende auteur overleden is, dan willen we daar snel over kunnen berichten. In principe doen we de update maandelijks. Maar we zijn flexibel: is er geen nieuws, kunnen we best een keertje overslaan.’
Opsteker voor de literatuur
Wat het duo verder nog in petto heeft voor de GVP? Friso: ‘De Grote Vriendelijke Update biedt voorlopig voldoende uitdaging. Dat we een professionele vorm hebben gevonden om ons enthousiasme over jeugdliteratuur met anderen te delen is misschien wel het allerleukste wat we momenteel doen. Het is belangrijk dat we de GVP zoals we die nu maken goed moeten bestendigen. Zolang we onze passie voor het kinderboek behouden, weet ik zeker dat dit zal lukken: het aantal luisteraars groeit nog steeds. Daar zitten ook literatuurliefhebbers en geïnteresseerden bij die niet tot de groep van de usual suspects uit de kinderboekenwereld behoren.’ Maliepaard: ‘Steeds meer volwassenen herontdekken het kinderboek en de waarde van jeugdliteratuur. De Dutch Podcast Award [in de categorie Cultuur en Media, red.] die we afgelopen najaar hebben gewonnen is hiervan een bevestiging. Wat we doen wordt ook buiten de kinderboekenwereld opgemerkt.’ En dat is, om met de woorden van de vakjury te spreken, ‘een mooie opsteker voor de literatuur’.
De Parels
Elke uitzending van De Grote Vriendelijke Podcast begint met ontwikkelingen in de kinderboekenwereld en aandacht voor enkele recent verschenen boeken. Daarna volgt een diepte-interview met een schrijver of illustrator. Standaard wordt deze gast ook gevraagd naar zijn of haar Grote Vriendelijke Parel, een voor hem of haar betekenisvol kinderboek. De redactie van Lezen vroeg Friso en Maliepaard wat hun eigen Parels zijn:
Friso: ‘We noemen hem Anna is een boek van Peter Pohl, een wat ondergewaardeerde Zweedse schrijver. Ik las het verhaal – een aangrijpend verslag van de neerwaartse geweldspiraal waarin puber Anders Roos tijdens een zomerkamp terechtkomt – toen ik veertien, vijftien was. Ik zat in een fase dat ik het leven ingewikkeld vond, dat je probeert te ontdekken wie je eigenlijk bent. Pohls boek, dat prachtig is geschreven, was daarbij behulpzaam; ik vond er herkenning in en het bood mij houvast.’
Maliepaard: ‘De wonderbaarlijke reis van Edward Tulane, van de Amerikaanse Kate DiCamillo, over een porseleinen speelgoedkonijn dat leert wat liefde betekent, koester ik vanwege het poëtische, tijdloze avonturenverhaal dat het gevoel van een klassieker oproept. Maar het is me ook dierbaar omdat ik het las vlak voordat ik met mijn oma voor een lange reis naar de VS vertrok, waar we haar vriendin bezochten, van wie ik het Engelstalige origineel kreeg met schitterende kleurenillustraties. Voorin hebben beiden een opdracht geschreven. Ik hoop heel erg dat er nog eens een herdruk van dit boek komt.’
degrotevriendelijkepodcast.nl