Coronalezen

‘Als anderen Netflix aanzetten, pak ik een boek’

De coronamaatregelen zetten het leven van jongeren behoorlijk op zijn kop. Online lessen, weinig sociaal contact, ’s avonds binnenblijven en alleen als je geluk hebt in het weekend nog een sporttraining. Wat doe je met de tijd die overblijft? De een zoekt afleiding in seriekijken, de ander gamet, een volgende verdwijnt de hele avond in groepsgesprekken op FaceTime of in de chat. Maar: er zijn ook tieners die hun heil zoeken in boeken. Wat betekent de lockdown voor hun leesgedrag?

Naar buiten gaan, met vrienden afspreken, fietsen, schaatsen – het komt er tijdens de lockdown steeds minder van, merkt Quinten (vijftien). ‘Door corona ben ik op triple speed gaan lezen, omdat ik me vaak verveel,’ vertelt hij vanuit zijn kamer in Haarlem via Zoom. ‘Ik lees vooral ’s avonds, maar ook overdag, bijvoorbeeld als de les heel saai is. Meestal ben ik snel klaar met mijn huiswerk. Op momenten dat anderen Netflix aanzetten, pak ik een boek. In een boek kun je je helemaal verliezen in een wereld die veel uitgebreider wordt beschreven dan in een serie. Je kunt je eigen beelden bedenken, zonder dat een director dat voor jou heeft gedaan. Net heb ik The Arc of a Scythe van Neil Shusterman uitgelezen, een trilogie die zich afspeelt in een toekomstige wereld. Daarin heeft
iedereen het eeuwige leven, omdat mensen niet meer doodgaan aan ziektes. De schrijfstijl is heel spannend, er gebeurt altijd wel iets en het heeft een immens spannend plot.’

4,4 miljoen woorden
Quinten leest vooral Engelse fantasy en koopt zijn boeken meestal online. The Scythe kwam hij tegen op YouTube. ‘Ik volg drie YouTubers die zo ongeveer dezelfde smaak hebben als ik. Via een van hen ontdekte ik ook The Wheel of Time van Robert Jordan, een serie waar ik sinds vorige zomer mee bezig ben.’
Quinten staat op van zijn stoel en loopt naar de boekenkast. Hij wijst trots op een rij dikke boeken die wel een meter plank in beslag nemen. ‘Het bestaat uit veertien delen en heeft 4,4 miljoen woorden. Er komen 2.785 karakters in voor. Die kun je nooit allemaal onthouden, dus heb ik een speciale app op mijn telefoon waarin je alle personages kunt terugvinden.’ Dat de boeken zo dik zijn, schrikt hem niet af. ‘Dan ben je tenminste niet zo snel klaar. In anderhalve week lees ik rustig twee boeken van vijfhonderd pagina’s uit. Ik ga er helemaal in op.’

Door corona ben ik op triple speed gaan lezen
— Quinten (15)

Automatische piloot
Olivier (twaalf) is ook een lettervreter, het lezen gaat bij hem op de automatische piloot, vaak ongemerkt tussendoor. Hij twijfelt of hij meer is gaan lezen door de scholensluiting, want hij las zich ‘altijd al suf’. Via FaceTime vertelt hij vanuit Amsterdam wat zijn lievelingsboeken zijn. ‘Ik lees graag Harry Potter, De Grijze Jager, Broederband en spannende realistische verhalen zoals van Mirjam Mous. Als ik eenmaal echt in een
boek zit, dan kan ik het niet meer loslaten. Dan lees ik het in een dag uit.’ Gamen doet hij ook wel, maar dat is meer gedoe. ‘Dan moet je eerst je computer opstarten en achter je bureau gaan zitten. Lezen kan overal en op elk moment, ook als je bij het tosti-ijzer staat te wachten.’

Herlezen
Normaal gesproken leent Olivier zijn boeken in de bibliotheek, maar tijdens de lockdown is dat er niet van gekomen. ‘Nu lees ik de boeken van thuis. De Grijze Jager hebben we op de e-reader staan, alle delen van Harry Potter staan in de kast.’ Hij kan nog even vooruit, want hij leest net zo lief zijn favoriete series opnieuw. ‘Dan vallen je dingen op die je de eerste keer niet hebt gezien.’ Op Harry Potter raakt hij nooit uitgekeken. Dat blijft fascineren, want ‘het zou allemaal echt kunnen gebeuren, maar daar zouden wij dan niet achter komen, omdat we niet weten dat die andere wereld er is’. Stel dat die lockdown nog maanden voortduurt. Hoe lang kun je dan nog doorgaan met herlezen? ‘Ik kan een goeie serie wel drie of vier keer lezen,’ denkt Olivier. ‘De volgende keer lees ik de delen gewoon in een andere volgorde.’ Dat doet hij nu met Broederband en daar is hij voorlopig nog niet mee klaar. ‘Voor mijn gevoel heb ik juist minder vrije tijd nu. We moeten voor school heel veel opdrachten maken en dingen buiten de lessen om doen.’

Bibliotheeksluiting
Imène (veertien) zit in de tweede klas van een scholengemeenschap in Delft en leest ook graag, het liefst realistische verhalen. ‘Ik kan me heel erg verdiepen in de hoofdpersonen. Als iemand wordt gepest, dan leef ik mee. Ik kruip helemaal in het hoofd van degene die vertelt.’ Meestal neemt ze twee, drie boeken tegelijk mee uit de bibliotheek, maar nu, in coronatijd, is de routine er helemaal uit. ‘Het is heel druk met school. Je zit de hele dag achter het scherm, daarna moet je huiswerk maken. Als dat klaar is heb ik geen zin om
wéér een boek open te slaan. Met al die extra opdrachten blijft er gewoon geen tijd over.’ Haar grote struikelpunt is de bibliotheeksluiting. Imène onthoudt de titels van boeken die ze heeft gelezen of nog wil lezen niet altijd even goed. ‘Het liefst kijk ik gewoon rond in de bibliotheek en lees ik de achterkanten van boeken.’ Nu dat niet kan, heeft ze geen nieuwe boeken meer in huis. Ze mist het wel, vrije tijd om te lezen. ‘En ook dat kwartiertje aan het begin van de schooldag, waarop je vrij mag lezen en iedereen helemaal stil is.’

Boekenclub
Lezen is een solitaire bezigheid voor elk van deze drie jongeren. ‘Ik denk dat mijn vrienden lezen wel leuk vinden, maar we praten er eigenlijk nooit over,’ zegt Imène. Voor Olivier geldt hetzelfde. Alleen Quinten praat met anderen over wat hij leest. ‘Ik ben lid van het Jonge Jury Boekgenootschap. Daarin zitten allemaal mensen die van lezen houden.’ Ook op school is hij lid van een boekenclub. Nu iedereen thuiszit, onderhouden ze contact via de groepschat. ‘In de boekenclub begrijpen we elkaar, want we lezen allemaal. De meeste klasgenoten vinden het gek dat ik van die dikke boeken mee naar school sleep.’ Hoe zou het komen dat zoveel middelbare scholieren geen plezier beleven aan lezen? ‘Ik denk dat dat al mis is gegaan op de basisschool,’ denkt Quinten.
‘Daar moet je heel veel begrijpend lezen doen, dat is heel saai en droog. Mensen leggen dan een verbinding in hun brein tussen “lezen” en “helemaal niet leuk”. Dus doen ze het niet meer. Zelf merk ik het ook, dat als ik hetzelfde boek voor school moet lezen, het plezier een stuk minder wordt. Pas als je het helemaal voor je plezier doet en vrij kunt kiezen, wordt het interessant.’

Dit artikel stond in lezen 1, 2021.